استیو جابز، بنیانگذار فقید شرکت قدرتمند اپل، بارها مورد ستایش علاقهمندان دنیای فناوری قرار گرفته و برای بسیاری، تبدیل به یک شخصیت اسطورهای شده است. برخی حتی بر این عقیدهاند که جابز بهترین مدیرعامل تاریخ بین تمامی شرکتهای فناوری است. اما پس از گذشت ۹ سال از درگذشت استیو جابز و واگذاری سکان اپل به تیم کوک، بد نیست به موفقیتها و آمارهای بدست آمده در دورهی مدیریت او نگاهی بیندازیم.
جانشینی یک شخصیت بزرگ و محبوب مثل استیو جابز، شجاعت زیادی میطلبد. البته اگر بخواهیم از باورهای رایج فاصله بگیریم و در مورد جابز واقعگراتر باشیم، باید این موضوع را عنوان کنیم که در حالی که استیو جابز به طرز فوقالعادهای نوآور و مبتکر بود و در توسعهی محصولات فناوری جدید توانایی داشت، اما مدیریت یک شرکت، یکی از نقاط قوت اصلی او نبود. در مقابل، تیم کوک توانسته به خوبی خود را به عنوان یک جانشین عالی – و حتی بهتر از جابز – در پست مدیرعامل اثبات کند و واقعاً اغراق نیست اگر او را بهترین مدیر در بین ۶ مدیرعاملی که اپل تا کنون داشته بدانیم.
گزارهی پاراگراف پیشین، مبنای عددی دارد: اپل اولین شرکت هزار میلیارد دلاریِ دنیاست، افتخاری که در دورهی مدیریت کوک به آن رسیده است. در دوم آگوست ۲۰۱۸، اپل با رسیدن به ارزش سهم ۲۰۷٫۰۵ دلار به این نقطه رسیده بود اما در زمان درگذشت جابز در ۵ اکتبر ۲۰۱۱، ارزش سهام اپل ۵۰٫۵۳ دلار و ارزش کل شرکت حدود ۳۰۰ میلیارد دلار بود.
در دورهی کوک، میزان درآمد اپل نیز تقریباً سه برابر شده است. در سال ۲۰۱۸ اپل ۲۶۵٫۶ میلیارد دلار سود کسب کرد که بالاترین میزان سود در تاریخ این شرکت بود. در ۲۰۱۱، این مقدار برابر ۱۰۸ میلیار دلار بود. در زمان معرفی تیم کوک به عنوان مدیرعامل اپل، کارشناسان صنعت فناوری در مورد اینکه او بتواند درآمد اپل را به اندازهی قابل توجهی افزایش دهد تردید زیادی داشتند و افزایش میلیون دلاریِ آن را نزدیک به غیر ممکن میدانستند، اما در هشت سالِ گذشته، کوک ثابت کرد که آنها اشتباه میکردند.
اپل در هر زمینهای که در حال رقابت است، با موفقیت پیش میرود. هرچند تقاضا برای خرید آیفونها کاهش یافته است، اما فروش ۲۱۶ میلیون آیفون در سال ۲۰۱۸ باز هم بهترین رکورد سال این شرکت بوده است. در همین سال، ۴۳٫۵ میلیون آیپد و ۱۸ میلیون دستگاه مک به فروش رسیده است.
اپل واچ نیز یکی دیگر از موفقیتهای اپل در این سالها بوده است. هرچند که شرکت میزان فروش این ساعت هوشمند را اعلام نکرده است، اما طبق تخمین شرکت محقق بازار Canalys، تا کنون بیش از ۵۰ میلیون اپل واچ به فروش رسیده است. به این معنی که فروش این دستگاه از فروش تمام ساعتهای مچی سوئیس در مجموع، بیشتر بوده است و اگر اپل تعداد ویژگیهای مرتبط به سلامتی آن را افزایش دهد، این میزان میتواند بیشتر هم شود. کسب و کار خدمات پس از فروش اپل – که در صورت کاهش فروش سختافزار، میتواند آیندهی این شرکت را تضمین کند – نیز در حال حاضر از بیشتر شرکتهای لیست معروف Fortune 500 بزرگتر است.
علاوه بر این، در مورد ارزش برند نیز کوک توانسته اپل را به یک شرکت پیشرو در زمینههای جامعیت، تنوع و حفظ حریم خصوصی تبدیل کرده و همچنان از محیط خلاقانهی شرکت دفاع کند. در ۲۰۱۱ و در زمان مرگ جابز، راهنمای Greener Electrinics سازمان صلح سبز به اپل در زمینهی تعهد به محیط زیست امتیاز ۵ از ۱۰ داده بود. از زمان تصدی کوک، اپل میلیاردها دلار در حوزهی انرژی سبز هزینه کرده و حالا صد درصد روی چرخهی انرژی بازگشتپذیر کار میکند. ضمناً به گفتهی لیزا پرز جکسون، رئیس سابق آژانس حفاظت از محیط زیست امریکا که حالا بخش ابتکارات محیط زیستی اپل را هدایت میکند، اپل تنها شرکت فناوری است که سعی دارد به زنجیرهی تولید صد درصد پایا برسد و تا کنون سی درصد از این تعهد را محقق کرده است.
از زمان درگذشت جابز، چیزی مثل یک آیین جدید در مورد او به عنوان یکی از بزرگترین مبتکران تاریخ شکل گرفته بود که واقعاً شایستگی آن را نیز داشت. اما باید توجه کنیم که این طور نبود که هر خاکی که جابز لمس کرده باشد، تبدیل به طلا شود. استیو جابز در اولین دور حضورش در اپل، به دلایل رفتاری از مدیریت کنار گذاشته شد و پس از آن شرکت بعدیِ او یعنی NeXT نیز یک شکست بزرگ بود. این شرکت سالها بدون موفقیت به تلاش ادامه میداد تا نهایتاً با خروج از کسب و کار سختافزار و با تکیه بر روی سیستم عاملش توسط اپل به قیمت ۴۰۰ میلیون دلار خریداری شد (و با همین اتفاق جابز به اپل بازگشت). شرکت دیگر جابز یعنی پیکسار موفقیت چشمگیری داشت اما این شرکت هم اصولاً توسط جان لستر و اد کتمول هدایت میشد.
وقتی جابز به اپل بازگشت، موفقیتهای زیادی کسب کرد اما در آن زمان شرکت بسیار کوچکتر بود و جابز در حالت بحران به مدیریت ادامه میداد. بله، جابز احتمالاً بزرگترین بازگشت در بین شرکتها در تاریخ را رقم زد اما وقتی بحرانهای اولیه فرو نشست، بخش زیادی از مدیریت را به کوک که در آن زمان مدیر ارشد عملیات اپل بود واگذار کرد تا بتواند روی کار مورد علاقهاش که تولید محصولات جدید به همراه جانی ایوِ طراح بود، تمرکز کند. کوک اپل را در پشت پرده هدایت میکرد و معمار اصلی عملیات تولید و لجستیک عظیم اپل بود که امروز تا این حد موفق عمل میکند.
جابز یک مدیرعامل منحصر به فرد بود. اما هم زمان با این که این پست را در اختیار داشت، در واقع بیشتر به عنوان مدیر ارشد تولید اپل انجام وظیفه میکرد. کوک هیچ گاه در این پست حضور نداشت و به گفتهی هوریس دِدیو، مالک شرکت تحلیلگرِ Asymco، بسیاری از افراد به دلیل اینکه تیم کوک یک شخصیت تولیدکننده نیست، انتظار شکست او را داشتند، اما او واقعاً برای مدیرعامل بودن نیاز به داشتن این شخصیت نداشت.
سالها پس از مرگ جابز، اپل همچنان با تولید محصولات جدید و منحصر به فرد خود ادامه میدهد. جابز و ایو همکاران بسیار نزدیک و موفقی بودند. اما پس از او نیز راه ادامه داشت و اپل واچ اولین محصول بزرگ شرکت بدون تأثیر استیو جابز بود و توانست به موفقیتهای بزرگ و محبوبیت ویژهای بین مشتریان اپل دست یابد.
علاوه بر آن، اِیرپادز، فِیسآیدی – یکی از امنترین و بهترین سیستمهای تشخیص چهره (هرچند ایرادهایی هم دارد)، سیستم پرداخت فوقالعادهی Apple Pay با حدود ۲۵۲ میلیون کاربر در سراسر دنیا، SoC موبایل A12 Bionic که تا حد خوبی با پردازندههای دسکتاپ رقابت میکند و بهترین آیفونها، آیپدها و بلندگوهای هوشمندی که اپل تاکنون ساخته در دوران تیم کوک عرضه شدهاند.
البته، دوران سلطنت کوک هم بینقص نبوده است. انتقادات درستی در مورد اینکه اپل، محصولات مَک را نادیده گرفته است، تأخیر در عرضهی محصولات، عرضهی کیبوردهای ضعیف، شرمنده شدن به خاطر لغو تولید پد شارژ AirPower، آیفونهای گرانقیمتتر از همیشه و اتهامات در مورد فرارهای مالیاتی از نقاط تاریک این سالها بودهاند.
اما چیزی که در یک شرکت بالغ مثل اپل مهمتر از محصولات است، لُجِستیک به معنای زنجیرهی تولید، پخش، امور مالی و فروش است که کارآمد بودنش چندان به چشم نمیآید اما میتواند موفقیت را برای شرکت به ارمغان آورد. کوک در واقع معمار اصلی عملیات تولیدی بود که اپل را تبدیل به غولِ حاضر کرده است و عملاً سالها پیش از درگذشت جابز، وظایفی مربوط به مدیرعاملی را نیز انجام میداد. از زمان تصدی رسمی این پست، کوک سیاستی تهاجمی در ورود اپل به بازارهای جدید به خصوص چین را در پیش گرفت. این کار بدون داشتن یک زنجیرهی تولید بزرگ و کارا قابل انجام نبود.
اپل یک شرکت بزرگ و بسیار پیچیده با دامنهی گستردهای از محصولات، سرویسها و بازارهاست. کوک به خوبی توانسته اپل را در زمینههایی که جابز توان آن را نداشت، مدیریت کند. هورِیس دیدیو میگوید: «وقتی شما یک شرکت عظیم با تعداد زمیادی از افراد در حال کار و مدل کسب و کاری چندشکلی باشید، به یک مدیرعامل با تواناییهای جامع نیاز دارید؛ و این همان چیزی است که تیم کوک همیشه بوده است: بهترین شخص برای این کار».