اعتیاد به گوشی؛ نشانه های مونوفوبیا یا عادت به موبایل و راه های ترک آن

بر کسی پوشیده نیست روز به روز نقش فناوری در زندگی ما پر رنگ‌تر می‌شود، در کنار ساده‌تر کردن زندگی، برخی از این فناوری‌ها باعث بروز مشکلاتی نیز می‌شوند که یکی از آن‌ها گوشی‌های موبایل است. به هر طرف که نگاه می‌کنید، اطرافیان و حتی خود ما، اغلب اوقات در حال استفاده از گوشی موبایل خود هستیم. در ادامه به بررسی این موضوع و معضلات پدیده اعتیاد به گوشی از نگاه علمی می‌پردازیم.

بدون در نظر گرفتن سن، جنسیت، حرفه و حتی وضعیت معیشتی، احتمالاً شما نیز یک گوشی هوشمند تهیه کرده‌اید. در حقیقت طبق یافته‌های یک پژوهش، ۵۶ درصد کل شهروندان آمریکا، دست کم دارای یک گوشی موبایل هستند.

فهرست مطالب این مقاله:

– اعتیاد به موبایل چیست؟
– نوموفوبیا چیست؟
– علائم و نشانه های اعتیاد به گوشی تلفن همراه و نوموفوبیا
– عوارض و مضرات اعتیاد به گوشی
– راه های ترک اعتیاد به گوشی
– بهترین برنامه ها برای ترک اعتیاد به گوشی
– جمع‌بندی و پاسخ به سوالات پرتکرار

گوشی موبایل، کامپیو‌تر، تبلت و دیگر فناوری‌های جدید، نظیر ساعت هوشمند؛ برای برخی افراد نه تنها یک دستگاه، بلکه بهترین دوست است. آیا تاکنون احساس کرده اید گوشی موبایلتان ویبره می‌کند اما با خارج کردن آن از جیب خود، متوجه شوید نه کسی با شما تماس گرفته و نه پیامی دریافت کرده‌اید؟! اگر به این علائم دچار هستید بهتر است ادامه این مطلب از ژوانارا بخوانید تا با این مشکل نوظهور جوامع بشری آشنا شوید.

اعتیاد به موبایل چیست؟ 

بسیاری از افراد در صورتی که به گوشی خود، حتی برای دقایقی دسترسی نداشته باشند، دچار اضطراب می‌شوند. ما از گوشی‌های موبایل برای «ابراز علاقه» تا امور بانکی و به اشتراک گذاری تصاویر استفاده کنیم. ما می‌توان تنها با یک گوشی موبایل، در جای خود بنشینیم و بسیاری از امور روزمره زندگی را انجام دهیم.

بهتر است کمی این بحث را به صورت خودمانی تر باز کنیم و از دید شخص سوم به این مسئله نگاه نکنیم، پس نسبت به آنچه که گفته می شود احساس غریبی نکنید و خیلی متعجب نشوید. شما می‌دانید که خودتان چگونه‌اید. برای بسیاری از ما هنگام غدا خوردن، نوشتن پیام‌های متنی، چک کردن ایمیل، تویت‌ها و فیسبوک به امری عادی مبدل شده است. حتی اگر به سالن‌های تئا‌تر و سینما سر بزنید، آنجا هم یک عده گوشی خود را در دست گرفته‌اند. بسیاری از افراد حین غذا خوردن یا تماشای فیلم، از گوشی موبایل خود نیز استفاده می‌کنند. حتی این روز‌ها، افراد مختلفی، گوشی‌های خود را به توالت هم می‌برند.

در طول شام، در اماکن مذهبی، برگذاری مراسم های مهم و حتی گفتگوی چهره به چهره، گوشی‌های موبایل امکان ارتباط با دیگران را به شما می‌بخشند. اما مطمئناً این ماجرا به همین جا ختم نمی‌شود، اکنون آمریکایی‌ها حتی گوشی‌های خود را به رخت خواب نیز می‌برند، بله درست حدس زده‌اید، استفاده از گوشی موبایل حین رابطه جنسی نیز رواج یافته است. طبق نتایج پژوهشی که اخیرا انجام شده، از هر ۱۰ نفر، یکی از آن‌ها در رخت خواب از گوشی موبایل استفاده می‌کند.

خطر پیام نوشتن حین رانندگی، شش برابر مصرف الکل است.

اما رخت خواب تنها جای خصوصی نیست که گوشی‌های موبایل به آن راه یافته‌اند، طبق پژوهشی دیگر، مشخص شده که ۱۲ درصد افراد مورد مطالعه قرار گرفته از گوشی‌های خود طی دوش گرفتن نیز استفاده می‌کنند. بد‌تر آنکه بیش از ۵۰ درصد مردم از گوشی‌های خود حین رانندگی استفاده می‌کنند که ریسک حادثه زایی آن، تا شش برابر بیشتر از مصرف الکل است.

نوموفوبیا چیست؟

در پاسخ به این پرسش که تا چه حد به گوشی خود وابسته هستید، بسیاری از افراد اظهار داشته اند که باید همیشه آن را با خود داشته باشند. این مسئله اکنون دیگر از یک وابستگی معمولی فرا‌تر رفته و همین افراد اگر برای مدتی، حتی بسیار کوتاه به گوشی موبایل خود دسترسی نداشته باشند، دچار وضعیت نا‌خوشایندی می‌شوند که مورد توجه روان‌شناسان، جامعه‌شناسان و حتی روانپزشکان قرار گرفته است.

برای حالت ناخوشایند ناشی از عدم دسترسی به گوشی موبایل، نام «Nomophobia» انتخاب شده که برگرفته از no–mo(bile)phone-phobia یا «هراس ناشی از دسترسی نداشتن به گوشی موبایل» است. فوبیا به معنای ترس و هراس است. هنگامی که این حالت به شخص دست می‌دهد، از عدم ارتباط با دوستان، اعضای خانواده و هر شخص دیگری، دچار بی‌قراری و نا‌آرامی می‌شود.

نوموفوبیا ترسی است که در پی جدایی از گوشی، به شخص دست می دهد.

نوموفوبیا لزوماً با گم شدن گوشی یا گرفتن آن از شخص رخ نمی‌دهد؛ بلکه عدم آنتن دهی و اتمام شارژ باتری نیز می‌تواند باعث بروز آن شود. برای نمونه تنها دقایقی ارتباط با اینترنت مختل شده و فرد عصبانی و بی‌قرار می‌شود.

این مشکل تنها دامن گیر شهروندان ایالات متحده نیست وطبق یک پژوهش دیگر، ۴۱ درصد بریتانیایی‌ها نیز در صورت جدایی از گوشی موبایل یا تبلت خود، احساس اضطراب و بی‌قراری می‌کنند. ۵۱ درصد ار کل افراد مورد مطالعه قرار گرفته، به رنج بردن از اضطراب عدم دسترسی به گوشی موبایل اذعان کرده‌اند. اکثریت افراد مورد مطالعه اظهار داشته که در چنین حالتی نسبت به آنچه می‌تواند در حال رخ دادن باشد، ، دچار بی‌قراری و نگرانی می‌شوند.

بر اساس یافته های مطالعه دیگری، ۷۰ درصد زنان دچار اضطراب ناشی از جدایی از گوشی موبایل می‌شوند. در آن سو ۶۰ درصد مردان نیز دچار نوموفوبیا می‌شوند. بنابراین احتمالاً به زودی نوموفوبیا در لیست DSM یا طبقه‌بندی رفتارهای ناهنجار روانی قرار می‌گیرد.

اما چه این اتفاق رخ دهد یا نه، اضطراب ناشی از گوشی‌های موبایل و فقدان آن‌ها، مشکلی کاملاً جدی و واقعی است. ما گوشی‌های موبایل را به عنوان بخشی از وجود خود و بهترین دوستمان می‌دانیم، بنابراین از دست دادن آن، حالتی مشابه از دست دادن بهترین دوستمان را ایجاد می‌کند.

وابستگی به گوشی‌های موبایل از جنبه اجتماعی نیز جلب توجه می‌کند، برای بسیاری از افراد مهم نیست گزارشی را که رئیس شان از آن‌ها خواسته ساعت ۱۰ بر روی میز باشد، به موقع آماده نشود اما برای آن‌ها بسیار مهم است که بدانند عروس خانواده سلطتنی بریتانیا صاحب فرزند دختر شده یا پسر. بنابراین هیچ دور از انتظار نیست که ۷۵ درصد شرکت کنندگان در این مطالعه اظهار داشته‌اند همواره گوشی خود را در فاصله کمتر از ۱٫۵ متری خود نگه می دارند.

هر چیزی می‌تواند مورد سوء استفاده قرار گیرد، حتی گوشی‌های موبایل. همزمان که فرهنگ ما روز به روز فناوری‌های نو ظهور را می‌پذیرد و تشنه فناوری است، مکان‌هایی که استفاده از گوشی موبایل در آن‌ها بلامانع است، بیشتر و بیشتر می‌شود. بنابراین هیچ عجیب نیست که روزی سر کلاس درس استفاده از موبایل بالامانع باشد. به زمانی بازگردید که نه تنها مصرف سیگار در اماکن عمومی آزاد بود، بلکه حتی حین پرواز‌های هوایی نیز منعی برای استعمال دخانیات وجود نداشت.

در حالی که مخالفت اطرافیان با سیگار کشیدن رو به افزایش بود، مکان‌های بلامانع به طرز متناقضی افزایش یافتند. اکنون در بسیاری از مکان‌ها، بخش ویژه‌ای برای استفاده از موبایل در نظر گرفته و درست همانند سیگار، استفاده از موبایل در آنجا منعی ندارد.

علائم و نشانه های اعتیاد به گوشی تلفن همراه و نوموفوبیا

احتمالاً تا اینجای بحث به خوبی متوجه حالتی شده‌اید که از آن به عنوان نوموفوبیا یاد می‌شود و حتی می‌توانید به نمونه‌های مشهودی از آن اشاره کنید. اما معیار تشخیص وابستگی به موبایل چیست، آیا خود ما یا  حتی کسی میان اطرافیان ما به نوموفوبیا مبتلا است؟ احتمالاً علائمی که در ادامه مطرح می‌شود برای شما خیلی نا‌ آشنا نباشد.

• احساس بی‌قراری در صورت عدم دسترسی فیزیکی به گوشی موبایل.

• چک کردن مدوام گوشی به صورت جبری برای اطلاع از پیام‌های دریافتی احتمالی.

• سندروم ویبره خیالی، آیا تاکنون برای شما پیش آمده است که احساس کرده باشید گوشی موبایلتان ویبره می‌کند اما پس ازخارج کردن آن از جیب خود، متوجه شوید که نه کسی با شما تماس گرفته و نه پیامی دریافت کرده‌اید! این یکی از علائم جدی وابستگی به موبایل است.

• متوجه گفته مخاطبتان نمی‌شوید (نمی‌شنوید!)، اگر دیگران با شما صحبت می‌کنند اما شما سرگرم گوشی خود هستید و چیزی از گفته‌های آن‌ها متوجه نمی‌شوید.

• فراموش کردن گوشی، گوشی خود را در هر مکانی که فراموش کنید، حتی اگر اتاق شخصی شما باشد، بدون هیچ وقفه‌ای باز می‌گردید.

• افت تحصیلی، افت تحصیلی نوجوانان و کودکان می‌تواند رابطه مستقیمی با گوشی موبایل یا تبلت داشته باشد. محدود سازی آن‌ها می‌تواند موثر باشد.

اگر به صورت جبری و پیاپی دائماً در حل چک کردن گوشی خود هستید یا در صورتی که نزدیک شما نباشد دچار بیقراری و اضطراب می‌شوبد، این احتمال وجود دارد که دچار وابستگی یا اعتیاد به فناوری شده‌اید، نگران نباشید فعلاً نیازی به درمان‌های پیچیده و زمان بر نیست اما پیش از هر چیز باید با خودتان رو راست باشید و بپذیرید که دچار وابستگی به موبایل شده‌اید، در غیر این صورت همه چیز بی‌فایده خواهد بود.

عوارض و مضرات اعتیاد به گوشی

اعتیاد به موبایل می‌تواند عوارضی مانند اختلال خواب و افت تحصیلی را به دنبال داشته‌ باشد. در ادامه به بخشی از این موارد اشاره کرده‌ایم:

• اختلال خواب (به خصوص بی خوابی)
• استرس و اضطراب
• کاهش و اختلال در تمرکز
• از بین رفتن خلاقیت
• شدت‌پیدا کردن ADD
• از بین رفتن و اختلال شناخت
• تنهایی
• عدم امنیت
• ارتباطات مختل شده
• افت تحصیلی
• اختلالات روان‌شناختی

راه های ترک اعتیاد به گوشی

هر دردی درمانی دارد و قطعاً می‌توان نوموفوبیا را هم درمان کرد. در این صورت رعایت نکات ساده زیر به شما کمک می‌کند به زندگی عادی بازگردید؛، زمانی که گوشی های موبایل زندگی شما را به کنترل خود در نیاورده بودند!

• نوشتن پیام حین رانندگی ممنوع، یک قانون برای خودتان تعریف کنید و حین رانندگی، نوشتن پیام را به کلی منع کنید.
• ورود ممنوع، گوشی موبایلتان را به هر مکانی از جمله رخت خواب، حمام و توالت راه ندهید.
• به کارتان اهمیت بدهید، حین کار کردن، گوشی خود را کنار بگذارید و همه امور کاری را تنها از طریق تلفن ثابت انجام دهید.
• پیش از خواب موبایل ممنوع، از این پس دیگر تا وقتی که به خواب می‌روید، به صفحه نمایش گوشی خود زل نزنید. درست است که فیسبوک و تلگرام و تویتر  یا گفتگو با دوستان، جذابیت و لذت خاص خود را دارد، اما با بستن چشمانتان به خواب فرو بروید و نه زل زدن به نمایشگر تا خواب رفتن. بنابراین گوشی خود را خاموش کنید. نیازی نیست که ساعت ۴ با مداد پیام‌های خود را چک کنید.
• حالت بی‌صدا یا ویبره ممنوع؛ فقط خاموش، هنگامی که با دوستان خود هستید، گوشی خود را به طور کامل خاموش کنید، چرا که ویبره با حالت عادی هیچ فرقی ندارد و بازهم گوشی خود را در دست خواهید گرفت، بی‌صدا که بد‌تر است و دائماً به احتمالات فکر می‌کنید.
• توافق در ملاقات، اگر به هر نوع ملاقاتی می‌روید، با طرف مقابل هماهنگ کنید که گوشی‌هایتان را برای مدت مشخصی یا تا پایان ملاقات، خاموش کنید. همچنین می‌توانید بازه‌هایی نظیر هر ۱ ساعت را برای روشن کردن و چک کردن آن، تعریف کنید.
• تبریک می‌گوییم، سرانجام اگر موفق به انجام توصیه‌های فوق شده‌اید؛ بدون آنکه دچار بی‌قراری، نگرانی و عصبانیت شوید، اکنون می‌توانید گوشی خود را در منزل‌‌‌ رها کنید، البته می‌توانید این جدایی را در بازه های زمانی کوتاه تر آغاز و سپس افزایش دهید، برای نمونه در فواصل کوتاهی که از منزل خارج می‌شوید، گوشی خود را‌‌‌ رها کنید، سپس سعی بر سپری کردن یک روز کامل بدون گوشی موبایلتان کنید، مطمئن باشید دنیا به آخر نمی‌رسد.

بهترین برنامه ها برای ترک اعتیاد به گوشی

برای این هدف نرم‌افزارها و راهکارهایی از همان دنیای دیجیتال انتخاب شده‌اند تا بتوانند اثر گذاری بیشتری از خود نشان دهند. در ویدئوی زیر می‌توانید خلاصه‌ای از عملکرد نرم‌افزارهای پیشنهادی برای این منظور را ببینید:

یکی از این نرم‌افزارها، FOREST نام دارد. نرم‌افزاری که دقیقاً مانند نامش عمل کرده و با هر برنامه‌ریزی شما درختی را برایتان کاشته و با اختصاص زمان به آن کار، درخت شما رشد می‌کند. حال وقتی برنامه شما به صورت ناگهانی کنار گذاشته یا فراموش شود، درخت خشک شده و در نهایت نابود می‌شود. هر چه کارهایتان را بهتر و منظم‌تر انجام دهید درختان و در نهایت جنگل بزرگتری خواهید داشت و این روشی خواهد بود برای اینکه بتوانید کارهای فارغ از دنیای دیجیتال خود را به خوبی مدیریت کنید.

نرم‌‎افزار بعدی پیشنهادی ما به شما FLIPD نام دارد که به صورت کلی نرم‌افزاری برای تعیین قرار مجازی با کاربران دیگر جهت انجام کارهای مشترک است. این کارها می‌‎توانند اعمالی مانند مطالعه یا درس خواندن گروهی بوده یا حتی کاری باشند که خود شما برنامه‌ریزی کرده و با دیگر افراد آنها را انجام می‌دهید.

نرم‌افزار Stay Free نیز یک برنامه بسیار کاربردی است که به شما مدت زمان استفاده از هر نرم‌افزار یا تعداد اعلان‌های آن را نشان داده و مشخص می‌کند که از چه نرم‌افزاری بیشتر استفاده کرده یا کدام نرم‌افزار بیشتر مزاحمتان شده است. همچنین می‌توانید با استفاده از این نرم‌افزار مدت زمان استفاده مجازی را برای هر نرم‌افزار مشخص کنید تا بتوانید یک خودمدیریت مشخص را با کمک این نرم‌افزار شکل دهید.

جمع‌بندی و پاسخ به سوالات پرتکرار

هر بار که اسمارت فون خود را چک می کنیم آیا واقعاً با آن کاری داریم؟ در دهه‌ اخیر اعتیاد به گوشی‌های هوشمند به یک معضل واقعی و مهم تبدیل شده و این امر با شکوفا شدن شبکه‌های اجتماعی و همچنین بازی‌های موبایل در چند سال اخیر جلوه‌ی بیشتری نیز یافته است.

وضعیت اعتیاد به موبایل آنقدر مورد توجه قرار گرفته که هم‌اکنون حالت ترس از نبودن گوشی همراه یا عدم آنتن‌دهی موبایل به عنوان یک فوبیا با نام نوموفوبیا (Nomophobia) شناخته می‌شود که در این نوشتار از ژوانابدان پرداخته‌ایم. نظر شما در مورد پدیده اعتیاد به گوشی چیست؟ شما به طور متوسط روزانه چند بار گوشی خود را چک می‌کنید؟ دلیل اصلی شما برای رفتن سراغ اسمارت‌فون خود چیست؟

چگونه گوشی را ترک کنیم و درس بخوانیم؟

با توجه به روش‌های ترک اعتیاد به گوشی که در مطلب فوق بدان پرداخته شد، می‌توان نسبت به ترک اعتیاد به گوشی موبایل یا همان نوموفوبیا اقدام کرد.

زندگی بدون موبایل چگونه است؟

با کنار گذاشتن موبایل من بیشتر در جامعه حضور داشته و مثمرثمر بودم. همچنین یاد گرفتم که با شرایط ناخوشایند کنار بیایم و اضطراب کمتری داشتم. از لپ‌تاپم برای همه چیز استفاده کرده و بیشتر مطالعه کردم.

آیا نوموفوبیا یک اختلال روانی است؟

نوموفوبیا را می‌توان یک اختلال روانی نوظهور در بین کاربران دانست که در آن وقتی فردی گوشی خود را گم می‌کند یا جا می‌گذارد، به‌شدت مضطرب شده و به هر دری می‌زند تا آن را پیدا کند.

چه چیزی می تواند باعث نوموفوبیا شود؟

هنوز مشخص نیست ابتلا به نوموفوبیا دقیقاً به چه علتی است. اما برخی از محققان بر این باورند که یک اختلال اضطرابی یا نوعی فوبیا منجر به ایجاد این بیماری می‌گردد.

نوموفوبیا چه مراحلی دارد؟

وقتی شما یک تلفن همراه در دست دارید، اولین فوبیای شما گم کردن آن است. فوبیای بعدی، پاسخ دادن به همه تماس هاست. سومین فوبیا، خواندن پیام هاست. چهارمین فوبیا، چک کردن شبکه های مجازی و اپلیکیشن ها به خصوص بررسی نوتیفیکیشن هاست و آخرین فوبیا هم که جالب است، رد کردن مراحل بازی مورد علاقه است!